Bardzo często nie zdajemy sobie sprawy z tego, że lek, który przyjmujemy, skutecznie leczy naszą chorobę, ale też może ograniczać wchłanianie innych niezbędnych dla naszego organizmu makro i mikroelementów.
Prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek
Specjalista chorób wewnętrznych, diabetologii i hipertensiologii, konsultant krajowy w dziedzinie diabetologii
Tak właśnie jest w przypadku metforminy, przy której stosowaniu zaleca się dodatkową suplementację witaminami. Co więcej, jest to lek, który stosuje się nie tylko w przypadku cukrzycy, ale również innych chorób. Zatem szersza grupa pacjentów powinna monitorować poziom witamin i minerałów w swoim organizmie.
W jaki sposób pacjenci cierpiący na cukrzycę przyjmujący metforminę mogą wspierać terapię?
Leczenie cukrzycy polega na obniżaniu poziomu cukru, lipidów, ciśnienia oraz wagi ciała. Jeśli chodzi o obniżanie poziomu cukru we krwi, w cukrzycy typu 2 metformina jest lekiem pierwszego rzutu. Udokumentowano, że u osób ze świeżo rozpoznaną cukrzycą metformina zmniejsza ryzyko wystąpienia zawału serca, a co za tym idzie, śmiertelność takich pacjentów. Natomiast, żeby w maksymalny sposób chronić chorego przed powikłaniami, należy monitorować glikemię i utrzymywać ją w wartościach uznawanych za prawidłowe. Oczywiście leczenie rozpoczynamy od metforminy, jednak gdy jest ona nieskuteczna i stężenie hemoglobiny glikowanej nadal rośnie, wówczas poszerzamy terapie o leki z dostępnych grup.
Dlaczego zaleca się suplementację witaminą B12 dla tej grupy pacjentów?
Suplementację witaminą B12 zaleca się w wybranych przypadkach, w tym osobom przyjmującym metforminę. Udowodniono, że metformina hamuje wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego, co jest jednym z mechanizmów jej działania. Jednak przy okazji może ona ograniczać wchłanianie witaminy B12, przez co powodować jej niedobór. Zatem, jeśli pacjent stosujący metforminę ma obniżony poziom witaminy B12 we krwi, potrzebna jest suplementacja.
Wracając do samego przyjmowania metforminy – preparat w tradycyjnej formie przyjmuje się dwa razy dziennie. Istnieją też leki o przedłużonym działaniu (24 godziny), które stosuje się przed snem. Metformina u 5 proc. pacjentów może powodować nudności, biegunkę, wymioty, metaliczny posmak w ustach. Wtedy należy przeczekać ok. 2-3 dni, ponieważ u większości chorych te objawy ustępują. Jeśli nie ustąpią – oznacza to nietolerancję metforminy. Metformina jest przeciwwskazana przy niewydolności serca, podwyższonym poziomie aminotransferaz oraz przy niewydolności nerek.
Jak ważne jest zachowanie odpowiedniego poziomu kwasu foliowego u pacjenta diabetologicznego?
Kwas foliowy w przypadku osób chorujących na cukrzycę nie spada, jednak może on ulec obniżeniu poprzez występowanie chorób współistniejących. Związek ten chroni przed miażdżycą naczyń krwionośnych, co jest częstym powikłaniem w cukrzycy. Warto sprawdzać poziomy witamin i tylko w przypadku niedoborów je uzupełniać. Jeśli jednak chodzi o kobiety chorujące na cukrzycę, będące w ciąży przyjmowanie kwasu foliowego jest obowiązkiem.
Do czego mogą doprowadzić niedobory witaminy B12 oraz kwasu foliowego u diabetyka?
Niedobory witaminy B12 oraz kwasu foliowego doprowadzają do niedokrwistości. To z kolei może nieść za sobą wiele poważnych konsekwencji zdrowotnych, co wraz np. z hipoglikemią może prowadzić do niebezpiecznego stanu. Dlatego też tak ważne jest świadome monitorowanie glikemii.
Jakie objawy mogą wskazywać na niski poziom witaminy B12 oraz kwasu foliowego w organizmie?
Sam niedobór B12, bez niedokrwistości jest bezobjawowy. Natomiast jeżeli dojdzie do niedokrwistości, to symptomami świadczącymi o takim stanie będzie osłabienie, wzmożona męczliwość, bladość powłok. Warto pamiętać, że metforminę obniżającą wchłanianie witaminy B12 przyjmuje się również w przypadku zespołu policystycznych jajników. Stąd też i ta grupa pacjentek powinna stale monitorować poziom tej witaminy we krwi.
Anna Śliwińska
Prezes Zarządu Głównego, Polskie Stowarzyszenie Diabetyków
Czy diabetycy powinni suplementować witaminę B12 i kwas foliowy?
Zgodnie ze stanowiskiem Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego i zaleceniami klinicznymi dotyczącymi postępowania u chorych na cukrzycę wydanych w 2022 r. suplementacja witaminą B12 u osób leczonych długotrwale metforminą, u których potwierdzono jej niedobór, oraz kwasem foliowym (suplementacja 400 μg u kobiet ciężarnych i karmiących) jest wskazana w grupie pacjentów chorujących na cukrzycę. Jest to istotne, gdyż – jak potwierdzają specjaliści – niedobór witaminy B12 może prowadzić do poważnych chorób, w tym m.in. udaru mózgu, zawału serca czy retinopatii cukrzycowej.
