Prof. dr hab. n. med. Dorota Zozulińska-Ziółkiewicz
Past-prezes PTD, kierownik Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu; przewodnicząca Sekcji Diabetologii Społecznej i Edukacji
Zdrowa dieta, regularne badania krwi, aktywność fizyczna i ścisłe monitorowanie poziomu glukozy we krwi to kluczowe elementy w zapobieganiu powikłaniom cukrzycy. Jak skutecznie zarządzać chorobą i uniknąć zagrożeń związanych z przewlekłą hiperglikemią?
Profilaktyka to zapobieganie i zawsze lepiej jest zapobiegać niż leczyć. Dla osób z rozpoznaną cukrzycą monitorowanie stężenia glukozy i zarządzanie cukrzycą pozwalające osiągnąć docelowe wartości glikemii, lipidów, ciśnienia tętniczego krwi stanowią kluczowe działania w prewencji powikłań cukrzycy. Zdrowe odżywianie i systematyczna aktywność ruchowa, niepalenie papierosów oraz przestrzeganie przyjmowania zalecanych leków zwiększają szansę na sukces terapii z efektem dłuższego i zdrowszego życia.
Przewlekła hiperglikemia, a przede wszystkim duże dobowe wahania glikemii, prowadzą praktyczne do zaburzeń funkcji i struktury wielu narządów, w tym chorób sercowo-naczyniowych o podłożu miażdżycowym oraz niewydolności serca.
Jakie znaczenie ma zdrowa dieta w kontekście codziennego zarządzania cukrzycą?
Dieta jako styl życia, czyli zdrowe odżywianie i zdrowe ruszanie mają kluczowe znaczenie w codziennym zarządzaniu cukrzycą. Niezależnie od typu cukrzycy i stosowanej farmakoterapii, każda osoba z cukrzycą powinna posiadać wiedzę i praktykować zasady zdrowego odżywiania. Te zasady dotyczą ilości i jakości posiłków oraz godzin ich spożywania. Obok ogólnych zasad doboru i proporcji węglowodanów, białka i tłuszczu w diecie, każda osoba z cukrzycą powinna mieć określone indywidualne potrzeby, które uwzględniać powinny m.in. podejmowaną aktywność fizyczną.
Czy aktywność fizyczna może pomóc w stabilizacji poziomu cukru we krwi? Jakie formy ruchu są szczególnie zalecane?
Może pomóc w stabilizacji glikemii, ale może też być powodem zwiększenia jej wahań. Niedostateczna wiedza i umiejętności w temacie wysiłku fizycznego i cukrzycy, szczególnie u osób leczonych insuliną, mogą być powodem niepożądanej hipoglikemii i hiperglikemii. Systematyczny wysiłek fizyczny u osób z cukrzycą wydłuża czas życia w funkcjonalności i dlatego stanowi integralny element leczenia cukrzycy. Podstawowa zasada „Spacerowanie jest zdrowe dla każdego, a sport dla wybranego” podkreśla, że w ciągu dnia należy unikać przesiadywania i zachęca do ruszania. Dla osób z cukrzycą szczególnie zalecany jest wysiłek wytrzymałościowy o umiarkowanej intensywności, czyli forma ruchu, w której można wytrzymać (jak sama nazwa wskazuje) wiele godzin, np. marsz, marszobieg, nordic walking, jazda na rowerze, pływanie, bieganie na nartach. W trakcie takiego wysiłku mięśnie pochłaniają glukozę niezależnie od insuliny i w efekcie dochodzi do obniżenia stężenia glukozy we krwi, przy równoczesnym spadku zapotrzebowania na insulinę. Czym większa masa mięśniowa, tym większe zużycie glukozy i wolnych kwasów tłuszczowych w trakcie wysiłku wytrzymałościowego, dlatego warto zadbać o zwiększenie masy mięśniowej poprzez ćwiczenia siłowe. Ten rodzaj wysiłku nie powoduje spadku glikemii, a wręcz w trakcie takich ćwiczeń może glikemia wzrosnąć. Ćwiczenia interwałowe, dla których najlepszym przykładem są gry zespołowe, łączą oba mechanizmy wpływu na glikemię, tj. mogą powodować zarówno wzrost, jak i obniżenie glikemii. Dzięki systemom ciągłego monitorowania stężenia glukozy, które dają możliwość stałego wglądu w glikemię uprawianie sportu jest bezpieczne i pozwala poprawić wyrównanie glikemii.
