Prof. dr hab. med. Dorota Zozulińska-Ziółkiewicz
Kierownik Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, Kierownik Oddziału Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Szpitala Miejskiego im. Franciszka Raszei w Poznaniu
Czym jest cukrzyca i jakie są jej przyczyny?
Cukrzyca jest chorobą cywilizacyjną, która może mieć bardzo różne podłoże. Dwa główne mechanizmy decydują o hiperglikemii, która definiuje cukrzycę, tj. zaburzona produkcja insuliny i/lub zaburzone jej działanie. Przyczyną pierwotnie zaburzonej produkcji insuliny jest m.in. zniszczenie komórek beta, wysp trzustki przez własny układ immunologiczny (autoimmunologiczna postać cukrzycy, tzw. cukrzyca typu 1). Dotyczy ona ok. 15 proc. wszystkich przypadków.
Rzadsza przyczyna to cukrzyca spowodowana mutacją jednego genu, tzw. cukrzyca monogenowa. Cukrzyca może być również schorzeniem wtórnym do chorób endokrynnych, np. nadczynności tarczycy lub chorób trzustki. W klasyfikacji cukrzycy wyróżnia się również cukrzycę ciążową. Ok. 80 proc. chorych na cukrzycę ma typ 2. schorzenia, który związany jest ściśle z otyłością brzuszną i niezdrowym trybem życia. Zwiększone ryzyko cukrzycy typu 2 mają otyłe osoby obciążone rodzinnie, chorujące na nadciśnienie tętnicze, z nieprawidłową gospodarką lipidową, z miażdżycą, a szczególnie te, u których rozpoznano stan przedcukrzycowy.
Jakie są pierwsze objawy cukrzycy, które powinny zaniepokoić pacjenta?
Pierwsze i najbardziej klasyczne objawy cukrzycy to zwiększona częstość i ilość oddawanego moczu, wzmożone pragnienie, chudnięcie pomimo wzmożonego łaknienia. U niektórych pacjentów może także pojawić się osłabienie, senność, zaburzenia widzenia, czyraczność, stany zapalne układu moczowo-płciowego, trudno gojące się rany. Jak widać, objawy cukrzycy są bardzo różne i dlatego wielu chorych często je lekceważy, a do lekarza trafia bardzo późno, kiedy choroba jest już zaawansowana.
Kiedy udać się do lekarza i jakie badania należy wykonać?
Do lekarza powinniśmy się udać, jeśli wymienione objawy utrzymują się u nas przez dłuższy czas, kilka, kilkanaście dni. W wielu przypadkach cukrzycę wykrywa się u pacjentów podczas badań rutynowych, np. do pracy. Należy pamiętać o tym, że istnieje grupa pacjentów, u których choroba przebiega bezobjawowo. Poza tym, szczególnie młodzi ludzie, niechętnie chodzą do lekarza i nawet w momencie, kiedy z ich organizmem dzieje się coś niepokojącego, często czekają, aż choroba ustąpi sama.
Diagnostyka cukrzycy nie jest trudna. Przy objawach hiperglikemii jedno oznaczenie glikemii w laboratorium wystarcza do rozpoznania choroby. Przy braku objawów diagnoza oparta jest na dwukrotnej ocenie glikemii na czczo lub w teście doustnego obciążenia glukozą. Oczywiście w przypadku zdiagnozowania cukrzycy dysponujemy całym arsenałem dodatkowych badań, które pomagają nam wyjaśnić przyczynę choroby, rozpoznać jej typ i lepiej leczyć chorego.