Statystyki wskazują, że u 2-8 proc. ciężarnych kobiet wykrywa się cukrzycę ciążową, nietolerancję węglowodanów pierwszy raz rozpoznaną w ciąży.
Cukrzyca ciążowa dotyczy zwykle kobiet, u których występują czynniki ryzyka, takie jak: wiek powyżej 35. roku życia, nadwaga, nadciśnienie tętnicze, występowanie w rodzinie cukrzycy typu 2 czy zespół policystycznych jajników, cukrzyca ciążowa w poprzednich ciążach.
Cukrzyca w ciąży
Badanie w kierunku cukrzycy jest obecnie rutynowo wykonywane u każdej ciężarnej między 24 a 28 tygodniem ciąży. Test diagnostyczny rozpoczyna się badaniem poziomu cukru na czczo, następnie podaje się przyszłej mamie słodki płyn – 75g glukozy rozpuszczonej w wodzie i oznacza się poziom cukru po jednej i po dwóch godzinach od wypicia glukozy. Wynik testu jest prawidłowy, gdy wartości glikemii (poziomu cukru we krwi) wynoszą odpowiednio: na czczo < 100 mg/dl, po jednej godzinie < 140 mg/dl, po dwóch godzinach < 120 mg/dl. Jeśli wynik odbiega od normy i cukry są wyższe, rozpoznaje się cukrzycę ciążową. Przyczyny i ryzyko wystąpienia cukrzycy ciężarnych są wciąż badane, jednak za główny powód wystąpienia tego stanu uważa się zmiany hormonalne zachodzące w organizmie kobiety w czasie ciąży. Skutki cukrzycy w ciąży mogą być poważne zarówno dla kobiety np. infekcje dróg moczowych, poronienie, przedwczesny poród, nadciśnienie, jak i dla dziecka np. wady serca, nerek, ośrodkowego układu nerwowego, zwiększona masa urodzeniowa czy większe ryzyko zgonu podczas porodu. Cukrzyca ciążowa najczęściej (ale nie zawsze) ustępuje od razu lub kilka tygodni po porodzie.
Leczenie cukrzycy ciążowej
Kobiety u których zdiagnozowano cukrzycę ciążową kierowane są niezwłocznie do diabetologa i pozostają pod jego opieką do końca ciąży. Wybór metody leczenia zależy od wyników poziomu glikemii. Ciężarna w pierwszej kolejności jest zaopatrzona w glukometr, niewielkie urządzenie służące do samodzielnych pomiarów cukru we krwi i powinna skrupulatnie prowadzić dzienniczek pomiarów zapisując zarówno skład posiłków, jak i poziom glikemii w godzinę po każdym posiłku. Na tej podstawie można obserwować reakcje organizmu i szybko reagować na wszelkie nieprawidłowości odpowiednio modyfikując terapię.
Podstawową formą leczenia jest dieta. Dieta ciężarnej kobiety z cukrzycą powinna dostarczać właściwą ilość składników pokarmowych – najlepiej, gdy jest opracowana indywidualnie, biorąc pod uwagę między innymi wzrost, wagę czy aktywność fizyczną przyszłej mamy. Podstawową zasadą przy komponowaniu posiłków jest to, by były różnorodne, czyli zawierały zdrowe węglowodany (np. kasze, ryż), białko (np. mięso) i dobre tłuszcze (np. oliwa). Ważne jest, aby wybierać produkty o niskim indeksie glikemicznym, takie które nie powodują gwałtownego skoku poziomu cukru po spożyciu. Do takich produktów zaliczają się warzywa, orzechy, grube kasze (jęczmienna czy gryczana), pełnoziarnisty makaron czy razową mąkę. Rezygnować należy ze smażenia na korzyść gotowania w wodzie (al dente), gotowania na parze, pieczenia w folii/pergaminie, przyrządzania potraw z rusztu, grilla. Organizm dziecka pobiera składniki odżywcze przez całą dobę, dlatego ciężarna powinna jeść regularnie, co 3 godziny.
Najczęściej są to trzy główne posiłki i 3-4 przekąski. Posiłki nie powinny być zbyt obfite i obciążające układ pokarmowy, a głównym ich celem jest stały dowóz energii i składników odżywczych do organizmu matki i maleństwa. Cukier i słodycze należy mocno ograniczyć, a najlepiej zupełnie je odstawić. Ważne jest także ograniczenie owoców ze względu na zawartość naturalnie występującego w nich cukru – fruktozy. Dziennie wolno zjeść dwie porcje po ok. 100 g i to najlepiej do posiłków przed godziną 15.
Ograniczenia także należy wprowadzić w przypadku mleka, które zawiera w sobie laktozę (rodzaj cukru, który często mocno podbija w górę wynik na glukometrze). Mamy z cukrzycą mleko powinny zastąpić jogurtem naturalnym lub kefirem czy maślanką. Umiarkowany wysiłek fizyczny pomaga obniżyć glikemie, jednak w ciąży należy konsultować się z lekarzem prowadzącym, czy i jaka aktywność fizyczna jest wskazana. Jeśli mimo odpowiedniej diety i dopuszczalnej aktywności fizycznej nie udaje się osiągnąć odpowiednich poziomów glikemii o poranku czy też poposiłkowych, wtedy włącza się insulinę, której dawki indywidualnie ustala lekarz.